Vũ Trọng Thư

F1 - vệ tinh nhỏ mang hoài bão lớn

Nói đến việc chế tạo vệ tinh để phóng lên không gian, chắc hẳn, ai trong chúng ta cũng nghĩ đó là một việc làm “quá sức” với trình độ kinh tế và khoa học - công nghệ của người Việt. Nhưng với Vũ Trọng Thư và nhóm F-Space của anh thì không. Họ gồm 12 thành viên chính thức, cùng tham gia trong một dự án do FPT Software bảo trợ.

Tại F-Space, các bạn trẻ yêu thích về công nghệ vũ trụ không chỉ có  kỹ sư hay sinh viên mà còn có cả thành viên chưa từng học đại học. Mục tiêu nhóm đề ra, trước tiên là thử làm một vệ tinh nhỏ để... học, nếu thành công sẽ làm vệ tinh lớn hơn, có khả năng gắn được thiết bị phục vụ kinh tế - xã hội. Vệ tinh sẽ phải sống được trên quỹ đạo tối thiểu một năm; phải hoạt động, tức là phải phát được tín hiệu “bíp... bíp...” về. Nó cũng sẽ thực hiện chức năng chụp ảnh độ phân giải thấp, thông qua một camera nhỏ và truyền về trạm mặt đất với tốc độ khoảng 1.200 bit/s. Nếu hoàn thành tốt mục tiêu này, nhóm sẽ nâng mức độ thách thức lên cao hơn như: tăng tốc độ truyền dữ liệu (9.600 bit/s), chụp được ảnh của nhiều khu vực khác nhau trên Trái Đất với độ phân giải cao hơn... và thử nghiệm một số tính năng cao cấp khác.

Vạn sự khởi đầu nan

Vệ tinh mang tên F1-Nanosatellite, được thiết kế với cấu trúc hình hộp 10x10x22 cm, nặng 2 kg, được bố trí mạch bên trong, chất liệu hợp kim nhôm. Kết cấu này phải đáp ứng các đòi hỏi khắt khe về mức độ bền vững, sức bền để có thể hoạt động trong môi trường, hoàn cảnh khắc nghiệt (rung, lắc mạnh khi tên lửa phóng, nhiệt độ thay đổi từ - 50 đến 80 độ C...). Đặc biệt, đối với hệ thống phần mềm bên trong, để đảm bảo không bị treo, F-Space đã thiết lập nhiều chế độ hoạt động khác nhau, cho phép vệ tinh “tác nghiệp” với độ tin cậy cao.

Các bạn trong CLB chuẩn bị phóng tên lửa

Vũ Trọng Thư cho biết, khó khăn lớn nhất trong quá trình chế tạo vệ tinh là vấn đề kỹ thuật. Có rất nhiều thiết bị công nghệ cao mà anh và các cộng sự mới làm quen lần đầu, thế nên vừa phải mày mò học cách sử dụng, vừa phải điều chỉnh, phối ghép để các bộ phận có thể “hiểu” và “nói chuyện” được với nhau.

“Đa số thiết bị hi-tech phải mua, nhưng đừng tưởng việc “đi chợ” công nghệ là đơn giản. Có những thứ tính mua ở Mỹ nhưng vướng luật hạn chế, đành nhắm sang châu âu, dễ tiếp cận hơn nhưng giá lại cao hơn” – Thư kể. Hoặc với một số thiết bị như máy thu GPS thì con chip GPS thông thường chỉ có thể dùng trên mặt đất, loại dùng cho vệ tinh nếu mua của Mỹ sẽ phải có giấy phép đặc biệt vì nó được ứng dụng trong tên lửa dẫn đường. Giải pháp là phải mua loại dùng cho công nghiệp và đó là một thiệt thòi... Ngoài ra, gia công cơ khí cũng là một thách thức, đòi hỏi độ chính xác gần như tuyệt đối, từng chi tiết nhỏ phải làm đi làm lại rất nhiều lần.

Một sản phẩm với quá nhiều thử thách đặc thù như vậy nên nhóm thiết kế đã phải khắc phục bằng cách áp dụng nhiều phương án cho tất cả các bộ phận quan trọng: 2 – 3 hệ thống nguồn, 3 hệ thống máy tính, 3 máy thu phát... được thiết kế độc lập, hỏng “anh” này lập tức có “anh” kia.

Lạc quan chờ ngày lên bệ phóng

Dù chặng đường phía trước còn dài (phải hoàn thành tổng cộng 3 mô hình) nhưng Vũ Trọng Thư rất lạc quan về tiến độ cũng như khả năng thành công của dự án. Các thủ tục pháp lý đã OK. Anh cho biết, nhóm đã liên hệ với đối tác phóng tên lửa, xin cung cấp thông tin về tần số dao động để test khả năng chịu rung, lắc của vệ tinh. Bài test nhiệt để kiểm tra khả năng chịu nóng, lạnh cũng sẽ phải làm thật kỹ.

Riêng khả năng liên lạc, F-Space đã thử kết nối với khoảng cách gần, cỡ 20 km (tới sân bay Nội Bài) và đã thành công. Mục tiêu tiếp theo sẽ là 50 km (tới Tam Đảo); rồi xa hơn nữa, tầm 2.000 km (tới TP. HCM). Tuy nhiên, vì để có thể liên lạc, vệ tinh cần phải “nhìn” thấy thiết bị nên nhóm dự định sẽ mang vệ tinh lên thử ở đỉnh Phanxipăng, thay cho việc phóng thử trên khinh khí cầu (bay khoảng  30 km) như cách các bạn quốc tế vẫn làm.

Cuối cùng, nếu thuận buồm xuôi gió, chiếc vệ tinh đầu tiên của các bạn trẻ Việt Nam sẽ “lên đường” sau khi hoàn tất khâu chế tạo vào cuối năm 2010. Điểm đến dự kiến là ấËn Độ, một địa chỉ rất có kinh nghiệm trong dịch vụ phóng tên lửa mang theo vệ tinh. “Chi phí sẽ vào khoảng 80.000 đôla cho mỗi kilôgam vệ tinh, tính ra, tiền phóng cao hơn tiền chế tạo (chỉ khoảng 100.000 đôla). Tuy nhiên, “khi đã bỏ ra quá nhiều tiền bạc, tâm huyết thì không nên tiếc tiền mà phó thác thành quả cho một bệ phóng tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro” – Thư giảng giải. Anh cho biết thêm, chế tạo và phóng vệ tinh tốn kém, là thế, khi đã lên không trung lại không có cách nào can thiệp nên nhóm sẽ hết sức thận trọng. F1 sẽ bay quanh Trái Đất ở quỹ đạo thấp, từ 600 – 800 km.

Kết nối đam mê

Từng là một trong những sáng lập viên của CLB Thiên văn học (ra đời năm 2002 và vẫn còn hoạt động rất mạnh cho đến nay), thành viên CLB Vô tuyến điện nghiệp dư, Vũ Trọng Thư đã tranh thủ được rất nhiều sự ủng hộ của các bạn, các thầy có chung niềm đam mê, từ Nam chí Bắc, từ trong nước ra hải ngoại. Trong quá trình thực hiện dự án, anh và F-Space đã ghé thăm nhiều trường đại học, kêu gọi sự cộng tác, giúp đỡ của rất nhiều sinh viên.

Cụ thể, sẽ có một hệ thống ăngten được dựng lên tại TP. HCM, tăng hiệu quả cho việc bắt tín hiệu từ vệ tinh F1. Cũng sẽ hình thành sự kết nối mang tính toàn cầu giữa các trường đại học nhằm chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau (như việc tăng số điểm thu tín hiệu) trong công cuộc chinh phục không gian của các nhà sáng tạo trẻ.

Kiều Hải (theo SVVN)