Giáo sư Vũ Hà Văn, nhà toán học hàng đầu thế giới, sống và làm việc ở nước ngoài nhưng anh vẫn luôn giữ quốc tịch Việt Nam.

Giáo sư Vũ Hà Văn.

Cái tên Vũ Hà Văn được nhiều người biết đến sau sự kiện năm 2008, anh vinh dự được nhận Giải thưởng Polya, một giải thưởng lớn của Hội Toán học Ứng dụng và Công nghiệp Hoa Kỳ (SIAM).

Với anh, quê hương Việt Nam luôn là niềm tự hào để anh giới thiệu với bạn bè thế giới. "Tôi không có ý định từ bỏ tấm hộ chiếu phổ thông bìa xanh của Việt Nam", Vũ Hà Văn nói.

Anh và vợ con vẫn về Việt Nam thường xuyên. Anh hiếm khi từ chối những lời mời giảng dạy tại Viện toán hay các trường đại học trong nước. Giáo sư Vũ Hà Văn giảng bài mà không cần một giáo án nào, nhưng những bài giảng của anh không thể nhầm lẫn vào đâu, mạch lạc và dễ hiểu. Nhiều người nghe anh giảng toán có cảm giác như nghe cha anh - nhà thơ Vũ Quần Phương bình thơ.

Từ 18 đến 24/8/2012, tại một hội nghị toán học tổ chức ở Đức, cái tên Vũ Hà Văn xướng lên với giải thưởng Fulkerson – giải thưởng quốc tế lớn về toán học. Khi đó, thay vì tham dự một buổi lễ trang trạng trong khuôn khổ khai mạc của Đại hội toán tối ưu thế giới (tổ chức ba năm một lần) diễn ra tại nhà hát lớn Berlin, Đức nơi vinh danh Vũ Hà Văn, thì anh vui vẻ tham gia buổi giao lưu với các em học sinh yêu toán tại Huế, trong đó có rất nhiều em bé “còn quàng khăn đỏ và mang vở dán nhãn gấu bông".

"Đó là hội nghị lớn của toán học Việt Nam và là dịp gặp gỡ nhiều đồng nghiệp, nhất là các bạn trẻ đang chuẩn bị dấn thân vào một con đường nhiều chông gai. Sự có mặt của tôi ở đây có lẽ có chút ý nghĩa thiết thực hơn", anh Văn nói.

Tuổi thơ nhọc nhằn

Vũ Hà Văn sinh ngày 12/6/1970 tại Hà Nội, trong những năm tháng ác liệt nhất của cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Cha anh là nhà thơ nổi tiếng Vũ Quần Phương, còn mẹ là dược sĩ Đào Thị Hường.

Vũ Hà Văn thích đọc thơ do cha sáng tác, anh cũng thích đọc sách văn học, tiểu thuyết nhưng tất cả đều không bằng tình yêu toán học.

“Tôi thấy giữa làm toán và làm thơ có một điểm rất giống nhau, đó là tính logic cao và đều cần một mẫu số chung là sự đam mê".

Mẹ là người đã truyền ngọn lửa đam mê và khơi gợi niềm yêu thích môn toán trong cậu bé Vũ Hà Văn ngày nào.

Một câu chuyện về mẹ mà anh Văn vẫn còn nhớ mãi. Trước hôm thi vào Đại học Bách khoa Hà Nội, mẹ đã thức cùng anh để “truy bài” môn Hóa. Thật tình cờ, rất nhiều câu trong đề thi lại rơi đúng vào phần hai mẹ con ôn tập từ tối hôm trước. Vì vậy, không khó để Vũ Hà Văn "kiếm" điểm 10. Anh trở thành "á khoa" của Đại học Bách Khoa Hà Nội.

Nhờ thành tích này, anh được tiêu chuẩn đi theo học nước ngoài và sang Hungary học. Chia sẻ quãng thời gian học tập tại Hungary của con trai, nhà thơ Vũ Quần Phương không khỏi xúc động kể lại: "Tất cả các đồ dùng cần thiết cho cuộc sống như quần áo, sách vở, radio... Văn phải mua lại của sinh viên tốt nghiệp về nước với giá chỉ bằng 20 - 30% so với đồ mới".

"Những năm Văn ở Hungary thiếu thốn lắm, học bổng chỉ đủ ăn, thế mà sau 3 năm học đầu, Văn tiết kiệm được 100 USD mang về cho bố mẹ. Khi cầm đồng tiền ấy, tôi thực sự rất xúc động và thương con".

Vũ Hà Văn cùng vợ và hai con.

Giáo sư toán lừng danh thế giới

Vũ Hà Văn tốt nghiệp cử nhân tại Đại học Eotvos, Budapest, Hungary năm 1994.

Anh cho biết: "Thật ra tiểu sử khoa học của Văn có một điểm khác, so với phần lớn những người làm toán khác. Đó là Văn khi mới vào đại học không theo học ngành toán, mà là hoc điện tử tại Đại học Bách khoa Budapest".

"Sau đó tôi mới chuyển sang trường Eotvos. Thành ra việc trở thành người làm toán cũng một phần là do say mê, một phần có số mệnh sắp đặt vậy, chứ con đường không được thẳng băng như một số người làm toán khác".

Vũ Hà Văn bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đại học Yale, Mỹ, năm 1998. Sau thời gian làm hậu tiến sĩ tại Viện Nghiên cứu cấp cao (IAS) Princeton và tại Ban Nghiên cứu của Microsoft, từ năm 2001 đến 2005, anh làm việc tại Đại học California ở San Diego, với tư cách trợ lý giáo sư, phó giáo sư và giáo sư .

Từ mùa thu năm 2005, anh trở thành giáo sư khoa toán, Đại học Rutgers, hiện anh là giáo sư Đại Học Yale (nơi anh bảo vệ tiến sĩ, năm 1998). Anh còn là giáo sư thỉnh giảng của Đại học Paris từ tháng 6/2006.

Tính tới tháng 8/2010, giáo sư Vũ Hà Văn đã công bố 104 công trình trên các tạp chí uy tín nhất của toán học hoặc trên các tạp chí chuyên ngành. Anh còn được trao tặng nhiều giải thưởng danh giá trong đó có giải thưởng Polya năm 2008.

Năm 2006, giáo sư Vũ Hà Văn cùng với Terencer Tao (giải thưởng Fields) xuất bản cuốn sách nổi tiếng Additive Combinatorics (Tổ Hợp Cộng Tính), một đóng góp mới cho Toán Học Rời Rạc.

Nếu Ngô Bảo Châu là bom tấn (đánh điểm) thì Vũ Hà Văn là bom rải thảm (đánh diện). Đó là hai nhà toán học có quốc tịch Việt Nam mở đầu cho thời kỳ thăng hoa của Toán học nước nhà. Năm 2009, Nhà nước Việt Nam công nhận Vũ Hà Văn là giáo sư kiêm chức tại Viện Toán học Việt Nam, khi anh 39 tuổi.

Theo VTC