Hồ Chủ tịch đọc tuyên ngôn độc lập

Ngày 23-8-1945 Bác về tới thôn Gạ ở xã Phú Thượng, ngoại thành Hà Nội. Bác nghỉ lại một ngày, hôm sau được Trung ương và Thành uỷ bố trí đến ở tại gác 2 nhà số 48 - phố Hàng Ngang là nhà của ông Trịnh Văn Bô, một thương gia yêu nước, cơ sở tin cậy của cách mạng. Sau những trận ốm lại phải đi xa, Bác rất gầy yếu. Bà Trịnh Văn Bô kể rằng từ chiến khu về, Bác chỉ có một đôi dép cao-su nhãn hiệu Con hổ trắng, một chiếc quần soóc nâu, một chiếc áo sơ-mi ngắn tay, một chiếc can và một chiếc mũ phớt bạc màu. Đêm đêm, Bác thức rất khuya đánh máy chữ. Chuông đồng hồ điểm 12 tiếng, đèn bàn của Bác mới tắt vậy mà 5 giờ sáng đã thấy Bác tập thể dục ngoài ban-công. Hàng ngày, vào lúc 7 giờ sáng, ông Vũ Đình Huỳnh đón Bác ra Bắc bộ phủ làm việc, đến chiều mới về nhà số 48 Hàng Ngang. Buổi tối Bác thường xuyên bận vì phải hội kiến, làm việc với các ông Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt... Sau này bà Trịnh Văn Bô mới biết rằng tiếng đánh máy chữ vang lên trong đêm ấy là do Bác thảo bản hùng văn vô giá - Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam mới.

Khoảng ngày 26, 27-8, sau khi đã ấn định Lễ tuyên ngôn độc lập vào 2-9, anh em cán bộ mới sực nhớ ra là cần kiếm cho mỗi người, đặc biệt là Bác một bộ đồ thật tươm tất để mặc khi ra mắt trên lễ đài. Đa số anh em từ chiến khu về mặc những bộ đồ sờn cũ, có nhiều miếng vá. Bà Trịnh Văn Bô bồi hồi nhớ lại: "Lúc ấy trong tủ nhà chúng tôi có rất nhiều vải vì nhà chúng tôi buôn vải. Tôi lấy mấy súc ka-ki để may cho anh em. Trong tủ cũng có hàng chục bộ đồ khá sang trọng mà ông nhà tôi chưa dùng, tôi lấy ra cho các anh mặc tạm, ai vừa bộ nào thì dùng bộ nấy nhưng tầm người như Cụ không hợp bộ nào cả".

Gần sát ngày đại lễ, ông bà Trịnh Văn Bô chọn một loại vải ka-ki của Anh, đưa ông Vũ Đình Huỳnh mang tới xin ý kiến Bác. Bác nói:

- Tôi mặc xuềnh xoàng thôi. Không len dạ đắt tiền làm gì, cốt tươm tất giản dị, không phải cà-vạt cổ cồn là tốt.

Ông Vũ Đình Huỳnh chợt nhớ tới một bức ảnh Stalin nên ướm thử với Bác là may theo kiểu áo đó, không cần cà-vạt mà vẫn oai vệ. Bác mỉm cười nói:

- Nhưng mình có phải là Stalin đâu.

Ông Vũ Đình Huỳnh mời ông Phú Thịnh, chủ hiệu may có tiếng ở phố Hàng Quạt tới và trình bày:

- Tôi có người nhà là cụ lí ở quê ra thăm thủ đô. Tôi muốn may vài bộ đồ cho cụ. Nhờ ông may kiểu áo bốn túi, mặc kín cổ khi có việc quan trọng, lúc thường nhật thì mở khuy thoải mái, đi giày dép đều hợp với cụ.

Ông Phú Thịnh ngẫm nghĩ rồi dè dặt nói:

- Tôi đã mường tượng ra kiểu áo ấy rồi, chỉ cần tính toán cái ve áo nhọn hay tù?

Ông Phú Thịnh ngắm ảnh Stalin rồi nói:

- Kiểu tướng soái này oách lắm nhưng không hợp với các cụ người nhà mình. Thôi được, tôi sẽ lo liệu để có bộ áo hợp ý với cụ.

Hai hôm sau, ông Phú Thịnh đem hai bộ đồ tới, vừa cười ý nhị vừa nói:

- Tôi trộm nghĩ cụ lí này không phải là lí trưởng mà có lẽ là một cụ lí… khác thường.

Ông Vũ Đình Huỳnh cũng cười để đáp lại tình cảm tinh tế của ông chủ nhà may.

Sáng hôm sau, khi Bác tập thể dục và tắm xong, ông Vũ Đình Huỳnh đem bộ đồ vào. Bác ướm thử, ngắm kĩ cổ áo và mỉm cười:

- Được, thế này là hợp với mình.

Ông Vũ Đình Huỳnh rất vui và thầm nghĩ chỉ vài ngày nữa, ông Phú Thịnh sẽ vô cùng ngạc nhiên và sung sướng vì "cụ lí" mà mình may quần áo cho chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đọc tuyên ngôn độc lập để khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà.

(Nguyễn Thiên Việt ghi theo lời kể

của bà Trịnh Văn Bô và nhà văn Sơn Tùng)

Ghi chú: Đại tá Vũ Đình Huỳnh là bí thư tin cẩn của Bác.