Sử ghi chức tước thật nhiều, Mà dân Khả Mộ vẫn nghèo thôn quê, Giỏi trí sĩ, giỏi nghề khoa học, Chuyển thế thời khó nhọc chi đâu, Những người thời đại nhắc nhau, Sử vàng ghi chép mai sau sáng ngời.

 

 

 

 

 

Cụ VŨ HUY ở bên Tầu

Ở tỉnh Phúc Kiến, Thường Châu là nhà

Vốn nho gia lại là địa lý

Sang Việt Nam chú ý tầm long

Đường xa hiểm trở mặc lòng

Mọi miền rồi đến tỉnh Đông¹ ngắm tìm

Một phiến đất như chìm như nổi

Trăm nhạn bay tụ hội hồi sào

Giữa đồng gò đất nổi cao

Địa danh Nam Sách huyệt giao toàn tài

Qua ngày một ngày hai ấn định

Đưa Tổ về chính huyệt táng treo

Rằng như sách dạy mang theo

Đất này mãi mãi phát nhiều công khanh

Ý tiên định dự hành đã đạt

Lại lo đường nối giáp sách nghiên

Bà Lưu² chính thất ưu phiền

Lân la ông đến ngay miền làng quê

Thanh Lâm đó đi về đã hiểu

Nghe có nàng thiếu nữ thế gia

Mượn người mối lái dò la

Tâm đầu ý hợp ông bà kết duyên

Trong giấc mộng một đêm bà thấy

Dưới tán che ngũ sắc mây trời

Niềm vui hạnh phúc sáng ngời

Cùng ông bà mới ngỏ lời tâm giao

Ngắm nhìn vợ nao nao huyết tưởng

Định ngày lành chồng vợ hồi hương

Phúc Kiến thôn, Mã Châu Thường

Khoan thai chốn cũ học đường vui thay

Mừng tiên cảnh thoắt ngày thoắt tháng

Đón xuân sang mọi sự như lòng

Tháng Giêng ngày Tám (8) chờ mong

Bà sinh một đấng quan sang rõ ràng

Xem tướng mạo hiếm người xuất sắc

Con người này ắt chắc nổi danh

Thật là  dòng giống trâm oanh

Ông bà mới đặt quý danh VŨ HỒN

Ba chấm thủy bộ khuôn bên phải³

Chữ quân khôn phải trái giống cha

Thoi đưa tháng lại ngày qua

Lớn lên đèn sách HỒN đà thông minh

ĐƯỜNG TRIỀU mở thi Đình thi Hội

Đỗ dần lên cho tới khôi khoa

Vua phong Lễ bộ vinh hoa

Sau phong Ngự sử chức đà cao siêu

Thời còn vua Đường triều đô hộ

Cao Hàn qua giữ bộ Giao châu

Đến khi hai gã về tàu

Vua phong VŨ mỗ Giao Châu thay Hàn

Về thôn, Mỗ vấn an tình phụ⁴

Vua phong Kinh lược sứ An Nam

Xin đem thân mẫu cùng sang

Hiếu Trung trọn vẹn lo toan mới là

Cha nghe vậy khen là chí hiếu

Khuyên quân đi, lo liệu giáo dân

Tạ từ lên ngựa rời chân

Cùng quân Sĩ Tắc⁵ mẫu thân một đoàn

Đường đi thì quan san muôn dặm

Nào núi cao, sông rộng, rừng xanh

Thì giờ thấm thoắt trôi nhanh

Quân đi đã đến kinh thành Long Biên

Dân kinh thành trống chiêng đón rước

Đến phủ Đường mở hội an dân

Hô hào giảng võ giảng văn

Khuyên dân khai khẩn muôn phần nông giang

Mười bảy (17) năm vui an chức vụ

Dân hòa bình vạn sự an ninh

Hàng năm thi Hội thi Đình

Công khanh hoa nở khuynh thành tốt tươi

Chốn kinh kỳ người buôn kẻ bán

Trên ngựa xe dưới bến thuyền bè

Thành đô gió mát bốn bề

Dân thôn phát triển trăm nghề làm ăn

Phận làm tớ khó khăn chẳng nản

Cũng chẳng lo an phận nghỉ ngơi

Nghĩ mình một chốn đôi nơi

Việc công hồ dễ những lời độc chê

Cung đường thềm ngọc phân li

Đội ơn phán đáp mấy khi sánh tày

Đã từng non nước bấy nay

Chữ Trung như nhất nọ này chi đâu

Đã pha sợi tuyết mái đầu

Những là chữ hiếu mai sau thế nào

Thuận lòng ấn tín vua trao

Chiếu hưu chí sĩ rời chào dương cơ

Tìm đường cơ vượt trùng mưa gió

Xem đất nào phát có công khanh

Đã từng đi khắp xứ Thanh

Phúc Yên, Đông Ngạn, Đông Anh đã nhiều

Đi đến đất Đông Triều cũng đẹp

Sông rộng sâu núi tiếp trùng trùng

Đất này phát ít anh hùng

Nên không đẹp ý đẹp lòng lại thôi

Liền sang sông qua đồi mươi dặm

Đến Kim Thành đất rộng phì nhiêu

Miền quê của cải có nhiều

Công khanh phát ít chẳng yêu đất này

Đi Thượng hồng đến ngay ấp Hạ

Trông Đống Hà ý đã ham mê

Đến nơi xem cảnh tứ bề

Đất này hào phú ít bề công khanh

Trông đông bắc mây thành vượng khí

Quay lại xem đẹp ý hữu tình

Đất này có đủ tứ linh

Oa kiềm nhũ đột công khanh hẳn nhiều

Ngũ mã thì đứng chầu phía trước

Hậu thất tinh soi được tứ bề

Tả long hữu hổ vững bền

Trống cờ võng lọng dàn thêm một hàng

Nghiên, bút, sách, bảng vàng sẵn đó

Nhật nguyệt  phù kiên có trang quan

Bút thượng thư đứng một ban

Còn như hậu chẩm có dàn mũ cao

Con cháu sẵn lại sào tiến sĩ

Giáp muôn triều đạt chí nam nhi

Hoàng xà vùng vẫy bên qui

Ấn vàng để hộp nhạn thì qui hương

Voi ngựa buộc bên đường trực sẵn

Đợi khoa tràng ắt hẳn vinh qui

Ngựa sứ chờ đón sứ đi

Hoàn thành chiếu chỉ lại quy hồi triều

Ruộng bốn bề phì nhiêu thoải mái

Ở đất này vạn đại cơ gia

Sửa sang cắm đất dựng nhà

Quây quần cắm đất cùng là mẫu thân

Kiến phụ thân phong thư một bức⁶

Chữ vu gia yên sức trẻ già

Con xin ở lại nam gia

Phụng dưỡng mẹ già đến tuổi lâm chung

Xem thư khen vô cùng chí hiếu

Đáp thư khuyên lo liệu tề gia

Bắc Nam đâu cũng là nhà

Giữ nghề nghiên bút vốn nhà trâm oanh

Tiếp thư cha thấu tình phụ  nghiệp

Đạo làm con kế tiếp năng thừa

Mở mang trường tự sớm trưa

Ruộng vườn xanh tốt nắng mưa thuận hòa

Đất hương ấp tên là KHẢ MỘ

Dựng đình chùa chọn chỗ phong quang

Mẫu thân khuya sớm đèn nhang

Câu kinh, câu kệ ngày càng thông minh

Làng quê vui thắm tình nặng nghĩa

Mở rộng dần về phía đông nam

Lại thêm những họ bạn quan

Đất lành chim đậu hân hoan một nhà

Giữ nguyên phép đạo gia tùy tục

Hương thôn ngày đông đúc văn minh

Ngày xuân mở hội thi Đình

Đầu hè hương khói chúng sinh cổng làng⁷

Trọn nghề nghiệp mở mang phong cảnh

Khâu nón và khuya sớm cửi canh

Vải nhiều đồng lúa biếc xanh

Nhà nhà vang tiếng học hành ngân nga

Làng xóm vui câu trù câu trống

Bản gia tư cảnh sống giáo dân

Phút đâu trận gió xoay vần

Mẫu thân sớm đã từ trần quy tiên

Linh cữu rước táng trên KIỆT ĐẶC

Giáp Chí Linh, Nam Sách hai miền⁸

Mộ phần táng đã được yên

Về nhà tang phục tam niên xong rồi

Lại tiếp tục với nghề giáo dục

Dạy vạn chài các lối thi thư

Khi chén rượu khi cuộc cờ

Khi xem hoa nở khi chờ trăng lên

Vì con cháu xây nền tảng trước

Cho mai sau lắm tước quận công

Chiều hôm trông đám mây hồng

Ác tà sắp lặn non hồng phía tây

Bốn chín tuổi tóc mây đã bạc

Nhưng tinh thần chẳng khác mọi khi

Bỗng dưng nhọc mệt bất kỳ

Mùng Ba tháng Chạp⁹ biệt ly cõi trần

Lễ tống chung ba tuần cúng tế

Dân rước lên chỗ để sinh phần

Từ nay gọi đống Lăng thần

Phu nhân sau mất mộ phần táng bên

Hậu thẩm thì gối bên phía bắc

Còn trống cờ còn trực trước lăng

Về sau con cháu nghĩ rằng

Công ơn tiên tổ xem bằng núi cao

Đình An Thái đem vào chỗ ở

Sắc vua phong tiên tổ Thành Hoàng

Vì giặc ngũ đế lan tràn

Tống, Nguyên, Minh loạn dân tàn còn chi

Nên phả tích chẳng ghi chẳng chép

Đến thời Trần mới tiếp tục biên

Cho nên gia phả thất truyền

Bốn trăm năm loạn, phả trên mất rồi

Con cháu chạy khắp nơi thất lạc

Họ Vũ còn bậc cháu ở thôn

Bác là Vũ Vị không con

Cháu là Vũ Nạp vẫn còn văn chương

Trong thời Trần đăng truyền lập quyển

Tạm giao thi tân tuyển Ất khoa

Nghĩ rằng việc nước việc nhà

Nước rằng sử ký nhà gia phả truyền

Cụ Vũ Nạp liền biên chép phả

Hai con là Nghiêu Tá, Hán Bi

Năm đời rồi mới phân chi

Năm (5) trai đều đỗ chức thì đầu khoa

Họ Vũ thì nghiệp nho kinh sử

Họ Lê thì vẫn giữ văn chương

Trần, Lê tiến đạt khác thường

Cảnh Tuân¹⁰  trí lớn tìm đường diệt Minh

Cùng Bá Kỳ hy sinh tố giặc

“Vạn ngôn thư” giết giặc giúp dân

Giặc Minh biết rõ trăm phần

Truy tìm bắt được Cảnh Tuân về tầu

Ba (3) con vẫn theo hầu cha mãi

Đến Nam quan rồi mới trở về

Thái Diên chí hiếu trăm bề

Anh theo cha, nhị đệ về liệu lo

Đến Lam Sơn thăm dò tin tức

Lê Lợi người đứng bậc quân vương

Nghe anh giúp chúa quật cường

Thù nhà nợ nước đôi đường trả xong

Thiếu Đĩnh lại cầu phong đi sứ

Thăm nơi cha cầm giữ kim lao

Giữ gìn quân mệnh Nam triều

Chữ vàng trung hiếu Lê triều vua ban

Lê Đĩnh là trạng nguyên hay chữ

Một bữa ăn bát sứ ba mươi

Quang Bí hùng biện hơn người

Đi sứ Trung Quốc chẵn mười tám năm

Khi về đến đầu rồng bái yết

Việc sứ xong cờ tiết dâng lên

Vua liền phong chức ban khen

Tô quận công chức đứng lên anh tài

Ông Vũ Hữu đại tài toán giỏi

Làm “Lập thành toán pháp” thi thư

Vũ Phong tướng đoán sức thừa

Vật đô lực sĩ ngã thua sóng xoài

Vua Lê khen võ tài đặc biệt

Phong chức là Giao điệt trạng nguyên

Sứ Tầu lại đến Giang Biên

Bắt vua ta lại một phen đấu cờ

Thua ba ván phất cờ đánh chiếm

Thắng ba lần chẳng tiến quân sang

Triều đình thấy thế hoang mang

Các quan Mộ Trạch tiến chàng cờ cao

Vũ Huyến tâu đánh vào giờ Ngọ

Che lọng thời chỉ có một tên

Cấm người phù tá hai bên

Mưu cao trước đã lọng xuyên thủng rồi

Khi đánh cờ mặt trời chiếu thẳng

Theo ánh vàng Vua thắng cả ba

Cao cờ thoát nạn can qua

Vua phong Vũ Huyến thôn ta Trạng cờ

Rượu ngon nhất HHHHoàng Mơ đỏ chợ

Tiếng cao cờ Khả Mộ vang lên

Vũ Quỳnh môn sử học chuyên

Năm hai mốt tuổi đỗ liền đại khoa

Làm bộ sách nhãn là Thông giám

Cùng Lĩnh Nam các bộ sử ta

Dâng trình vua ngự xem qua

Triều đình khen ngợi văn đà còn lưu

Chi Thế khoa đồng triều tam đại

Duy Đoán tài đã xứ vô song

Vũ Văn Tính học tinh thông

Có tài viết đẹp nhất trong triều đình

Chữ thánh chúa ở đình lưu niệm

Tô son vàng chữ viết còn treo

Học như Công Đạo đình triều

Mười lăm tuổi đã bảng đầu cử nhân

Vũ Trác Oánh triệu quân khởi nghĩa

Đánh Lê triều giết kẻ tham quan

Công Lượng học giỏi trong làng

Thi Đình tiến sĩ bảng vàng trước anh

Huyện Đường An nổi danh tam hổ

Vốn cùng chi thi thố học hành

Đình phúc khắc tiếu Trạng Trình

Nước Nam nổi tiếng triều đình oai danh

Quốc sư sinh Đăng Long hay chữ

Văn tuyệt vời kinh sử cũng hay

Vũ Huy Đĩnh học giỏi thay

Đến năm Giáp Tuất đón ngày đại khoa

Tây Sơn sai sứ ra hiệu triệu

Mời Ông đi trừ tiễu giặc Thanh

Ba lần từ chối không thành

Sai con Vũ Tấn thay mình giúp dân

Vũ Tấn vâng,  ân cần cha dặn

Phù Tây Sơn văn vẫn nổi danh

Luôn luôn đi sứ nhà Thanh

Những khi đấu trí vua Thanh khiếp lòng

Dư trận đánh Càn Long thất bại

Quân Long thua đại bại hồn siêu

Tây Sơn quân vẫn tiến đều

Đuổi Gia Long những vượt đèo qua sông

Ông nhìn thấy Gia Long thất trận

Biết người này số phận quân vương

Giặc tan hội tụ triều đường

Ông tâu lâm bệnh bất thường cáo hưu

Vua thấy ông công nhiều chiến thắng

Phong chức rồi trao tặng sắc phong

Tạ ơn lạy trước đầu rồng

Vó câu dong duổi tới phong cảnh nhà

Ngũ chi có ông là Phương Đẩu¹¹

Văn hay mà thi đậu cử nhân

Chức phong Thông sứ cận thần

Phu nhân Quận Quế dự phần Vua phong

Bà quê Vạc¹² người dòng họ Nhữ

Cha làm quan Thiên sự cao sang

Ông bà giàu nhất trong làng

Đến năm Đinh Sửu bà làm đình trong

Việc làm đình tốn công tốn của

Bà trọn lòng lời hứa trước dân

Đẹp thay một đấng hồng quần

Chữ trung chữ hiếu đẹp phần cao gia

Vũ Công Lịch cũng là phú thế

Quyên dân làm tiền tế đình ngoài¹³

Trang nghiêm di tích lâu dài

Kiểu ngoài chữ Quốc, trong thời chữ Công

Để thờ cúng nhớ công tiên tổ

Vừa trang nghiêm rực rỡ tòa đình

Khả Mộ dòng chữ khoa danh

Quan văn, tướng võ nổi danh đó là

Trang tể tướng vinh hoa tước vị

Năm quận công, tứ (4) sĩ cao quan

Tám ông Hoàng Giáp bảng vàng

Thượng thư các bộ một làng mười ông

Hai hai (22) tiến sĩ trong thôn đã

Bàn việc làng ở tại kinh đô

Hai ba (23) từ công chức to

Tư nông tư bạ chăm lo việc đồng

Nhiều ông đã hết lòng đi sứ

Việc quân vương trọn giữ cương thường

Ông đô đốc mở biên cương

Bình Chiêm, phạt Bắc chiến trường lập công

Đăng khoa chép những ông thi đỗ

Từ đại khoa đến đỗ cử nhân

Võ xuất chính tướng cầm quân

Toàn chi người đỗ cử nhân rõ ràng

Đăng khoa học của làng ghi rõ

Đỗ tú tài hàng loại không ghi

Khắc Huy lại khuyến khích thi

Đỗ cao thì phải sớm trưa dùi mài

Đăng Lê chuyên các chi các phái

Đất quê nhà xuất ngoại càng hay

Người làm quan, bậc làm thầy

Ở đâu vui đấy, lập ngay dân làng

Cũng Khoa Giáp bảng vàng chói lọi

Cũng thẩm bào đối chọi văn chương

Thôn nhà ở khắp bốn phương

Nào văn, nào võ các trường kém chi

Cha phải đi, phải ghi sổ sách

Đến lúc về Mộ Trạch thăm quê

Để mà biết rõ phái chi

Máu đào một giọt ta thì có nhau

Thăm tiên tổ công hầu lịch sử

Phong cảnh làng có đủ tứ (4) linh

Ngũ mã chầu ở trước đình

Còn như củng hậu thất tinh trống cờ

Nam Sách mộ bây giờ vẫn giữ

Xã Thanh Lâm ngôi mộ Đống Dờm

Đến nơi cùng đứng lại xem

Trăm con chim nhạn bay chen hồi sào

Trông hướng sông luồn vào cầu Phú¹⁴

Nước sông còn họ Vũ vinh quang

Thăm rồi thắp một tuần nhang

Cúi đầu mặc niệm nghiêm trang trước mồ

Công tiên tổ đời đời ghi nhớ

Tình máu đào muôn thuở từ đây

Anh em tâm sự dãi bày

Kẻ về Nam, Bắc, người rời xứ Đông

Mộ Trạch thôn tên làng vẫn đó

Cảnh người đông dòng họ vui quê

Nào là họ Vũ, họ Lê

Họ Nhữ, Nguyễn, Tạ mọi bề vui chung

Ơn tiên tổ chỉ đường dẫn lối

Con cháu đều vững bước tiến chung

Dù cho sóng gió bão bùng

Đất văn Khả Mộ vẫn trong hiếu đường

Xưa có luật ngũ thường khuôn phép

Lệ muôn nhà giữ đẹp muôn dân

Dù  cho con tạo xoay vần

Lệ làng hiếu thảo, trung quân thói lề

Sử ca chép tay nghề có hạn

Lời thiên ngu chưa cạn ý văn

Việc xưa trọn lọc ghép vần

Người xưa chép lại thành văn lưu truyền

Giúp bạn đọc dịp liên tưởng tới

Những cuộc đời tiên tổ xa xưa

Mặc cho trời đất nắng mưa

Nghiệp gia văn học chẳng thua kém người

Nay xã hội thắm tươi màu mới

Đức tài xây xã hội góp phần

Mong rằng toàn thể nhân dân

Đạo thường luân lý chuyên cần dạy con

Dạy đạo đức thì còn đạo đức

Dạy văn chương nối mãi văn chương

Văn chương, đạo đức đôi đường

Đều là căn bản đôi đường chớ quên

Xưa các cụ có nề có nếp

Đón kỳ thi học hết thâu đêm

Không đèn phải đốt hương lên

Đình Triều, Công Đạo¹⁵ chớ quên gương Người

Lại gương sáng bao người quan lại

Trọn chữ trung nhất phái phù triều

Sử ghi chức tước thật nhiều

Mà dân Khả Mộ vẫn nghèo thôn quê

Giỏi trí sĩ, giỏi nghề khoa học

Chuyển thế thời khó nhọc chi đâu

Những người thời đại nhắc nhau

Sử vàng ghi chép mai sau sáng ngời./.